تاكنون مطالعات زيادي در مورد استفاده از باطله هاي كاني های صنعتي صورت نگرفته است. در صورتي كه كاربردهاي صنعتي براي اين باطله ها ارائه شود، سود دهي اقتصادي فرآيندهاي استخراج آنها افزايش خواهد يافت. استفاده مجدد از باطله هاي معدني از ديدگاه اجتماعي و زيست محيطي اهميت دارد اما انجام اين كار بايستي اقتصادي باشد و از طرفي مشكل تكنولوژيكي و محدوديت فني نيز وجود نداشته باشد. فوايد استفاده مجدد از باطله ها عبارتند از:
• استفاده موثر از منابع و ذخاير
• كاهش مشكلات زيست محيطی
• افزايش سوددهي (افزايش درآمد و كاهش هزينه دفع باطله ها)
• ايجاد توسعه پايدار
عوامل موثر در توليد ضايعات سنگ
در هنگام استخراج، ضايعات توسط عوامل زير ايجاد مي شوند:
– بر توسط دستگاه بلوك
– توسط اره گروه هاي چند تيغه ای
– توسط چكش
– مختلف ناپيوستگي انواع ها و شكستگي هاي موجود در سنگ معدن
– روند استخراج در جهت عكس شيب طبقات نباشد
– استخراج معادن به روش انفجار
– سنگ توسط دستگاه سيم برش هنگام برش
سنگ علاوه بر استخراج، قسمتي از ضايعات در كارخانجات فرآوري سنگ تزئيني تراورتن ايجاد مي شود. به طور معمول حدود 35 درصد سنگ تراورتن در كارخانه فرآوری حين برش و تهيه پلاك به ابعاد كمتر از 10*10 سانتی متر تبديل شده و به عنوان ضايعات تلقي مي شود.عوامل اصلي ايجاد ضايعات در كارخانه به شرح زير است:
1- وجود شكافه هایی در كوپ (قله) سنگ ؛ اين شكافها در حين برش گسيخته شده و باعث ايجاد ضايعات مي گردد.
2- به هنگام برش سنگ به ابعاد مشخص، قسمت های زائد سنگ بريده شده و به صورت ضايعات درمي آيد. لذا هرچه شكل كوپ سنگ به مكعب مستطيل نزديكتر باشد، ضايعات آن كمتر است. 3- معمولاً پلاك هايي كه در كارخانجات سنگبري، استفاده مي گردند يا توليد مي شوند به علت بي دقتي در حمل، غالباً دچار شكستگي در لبه ها و يا ترك و خراش در سطح ساب خورده مي شوند كه به معناي ايجاد ضايعات است.
توليد ضایعات سنگی در ايران
در ايران بيشترين ضايعات سنگ مربوط به سنگ گرانيت است و ضريب كوپدهی در معادن سنگ گرانيت حدود 40 درصد است. علت اين امر روش استخراج معادن گرانيت در كشور است كه فاصله زيادی با استانداردهای جهاني دارد. در معادن سنگ نرم از جمله تراورتن با توجه به استفاده از روش های مكانيزه، مقدار ضايعات كمتر مي باشد و ضريب كوپدهي حدود 80 درصد است. در گذشته ضايعات سنگ تراورتن در معادن دپو مي شدند ولي هم اكنون با افزايش قيمت سنگ، فرآوری اين ضايعات از نظر اقتصادي توجيه پذير شده است.
در ايران 90 درصد ضايعات مواد نرم جهت توليد پلاک مورد استفاده قرار مي گيرد. همچنين در معدن سنگ تراورتن دينگه كهريز همدان در مسير همدان- ملاير، بلوک هاي كوچكتر و با وزن حدود 7 تن كمتر جزء ضايعات محسوب مي شود و از مواد باطله براي توليد سنگ های آنتيك و لقمه استفاده مي گردد. بخشي از ضایعات سنگ معمولاً هنگام استخراج معادن تراورتن ايجاد مي شود به ويژه در مواقعي كه سنگ داراي كيلواژ، درزه و شكاف های نزديك به هم باشد، حدود 20 درصد سنگ استخراج شده به صورت صورت سنگ لاشه و ضايعات سنگ محسوب مي شود. اين مواد به عنوان محصولات جانبي معدن به حساب مي آيند.
بازيابي و استفاده مجدد از ضايعات سنگی
در سال های اخير استفاده از ضايعات معادن و كارخانه های فرآوری سنگ توسعه يافته است. از انواع اين كاربردها مي توان به ساخت سنگ مصنوعي، پودر سنگ، مصنوعات سنگي، انواع سيمان و آسفالت هاي مخصوص و كف پوش های سراميكي اشاره كرد. بسته به نوع سنگ مي توان از آنها استفاده هاي زيادي كرد. اگر سنگ های ضايعاتی از نوع آذرين باشند كه سخت هستند مي توان از آنها براي توليد سنگفرش استفاده نمود ولي اگر سنگها نرم باشند مانند تراورتن مي توان آنها را به پودر سنگ تبديل نمود يا از آنها براي تهيه سنگ های آنتيك كه در نماها استفاده مي شود بهره برد.
