طبق تعریف هر گونه ماده یا شیئی که مصرف کننده آن را دور انداخته، قصد دور انداختن داشته باشد و یا می بایستی دور انداخته شود، تحت عنوان ماده ضایعاتی تعریف میگردد. امروزه میزان تولید مواد ضایعاتی توسط انسان بطور روز افزونی در حال افزایش است. ضایعات جامد نساجی را می توان در دو گروه ضایعات مصرف کننده و محصولات جانبی حاصل از فرآیند های تولید در صنایع تولید الیاف و منسوجات طبقه بندی نمود.
گروه دوم ضایعات یا محصولات جانبی بر حسب فرآیند تولید آنها ممکن است شامل الیاف و پلیمرها در اشکال گوناگون یا انواع محصولات نساجی از رده خارج باشند که ضایعات حاصل از الیاف یا پلیمرها به لحاظ سهولت بازیابی ارزشمند تر هستند. ضایعات حاصل از مصرف کننده ها نیز تحت عنوان هرگونه البسه یا کالاهای نساجی خانگی تولید شده از منسوجات می باشند که مصرف کننده دیگر به آن ها نیاز نداشته و قصد دورانداختن آنها را داشته باشد و این محصولات ممکن است به دلایلی نظیر از مد خارج شدن یا مندرس شدن دور ریخته شوند.
تولید منسوجات از الیاف نساجی طبیعی با تولید مقادیر بالایی (بیش از 50 درصد) از انواع ضایعات همراه است که متعاقب آن سالیانه میلیون ها تن ضایعات نساجی در دنیا تولید می گردند. بعنوان مثال در فرآیند آماده سازی یا حلاجی الیاف پنبه، ضایعات پنبه پاک کنی حین فرآیند پاک کردن پنبه که در آن الیاف از تخم پنبه و سایر ناخالصی ها جداسازی می شوند تولید می گردند. در این فرآیند بطور معمول به ازای هر عدل پنبه ( 227 کیلوگرم) بین 37 تا 147 کیلوگرم ضایعات پنبه پاک کنی تولید میشود . میزان ضایعات پنبه پاک کنی به فن آوری برداشت پنبه بستگی داشته و روش های برداشت مبتنی بر پوست کندن نسبت به روش های چرخشی ضایعات بیشتری تولید می کنند. در فرآیندهای مختلف صنعت نساجی و پوشاک نیز امکان ایجاد ضایعات به اشکال مختلفی وجود دارد. در فرایندهای ریسندگی و بافندگی، ضایعات به اشکال مختلف نظیر باقیمانده پارچه، ضایعات لبه گذاری پارچه ها روی هم، ضایعات انتهای طاقه یا رول پارچه، ضایعات الیاف و نخ و ضایعات پارچه های معیوب در ابعاد مختلف تولید می شوند. در فعالیت های بخش پوشاک نیز ضایعات مختلفی از جمله پارچه، نخ دوخت، نوار تزئین، نمونه اولیه و ضایعات برش ایجاد می گردند. با توجه به حجم وسیع تولید انواع ضایعات جامد در بخش های مختلف تولید و مصرف صنایع نساجی و پوشاک، رویکردهای بازیافت به لحاظ برگرداندن مجدد این منابع به چرخه تولید و کاهش مصرف مواد اولیه و هزینه ها می توانند حائز اهمیت باشند.
بازیافت ضایعات نساجی :
متداول ترین روش های دفع ضایعات جامد نساجی و منسوجات مستعمل در حال حاضر تنها دور ریختن، مدفون نمودن و سوزاندن می باشند . این در حالیست که این ضایعات در حقیقت منبع بالقوه انرژی و ماده بوده و با مدیریت صحیح می توان آنها را به چرخه تولید بازگرداند. امروزه مورد توجه ترین رویکرد ها در مقوله مدیریت ضایعات تحت عناوین سه R یا کاهش ضایعات استفاده مجدد و بازیافت مطرح می باشند در این رویکردها هدف محافظت از محیط زیست از طریق کاهش میزان ضایعات و نیز استخراج بیشینه سود ممکن از محصولات با افزایش زمان مصرف و نیز استفاده مجدد از آن ها می باشد. دو مورد از سه رویکرد مطرح شده، استفاده مجدد و بازیافت که در بخش نساجی نیز مطرح می باشند
در ادامه با جزئیات بیشتر بررسی می شوند.
